Công Dụng Và Tác Dụng Chữa Bệnh Từ Cấy Tía Tô
Lá tía tô có thể dùng để chữa ho, trị cảm lạnh, đau bụng, tức thở, làm đẹp da, hỗ trợ giảm cân. Tên tiếng Việt: Tía tô, tên gọi khác là: Tô ngạnh, Tử tô, É tia, Xích tô. Tên khoa học: Perilla frutescens (L.) Britt. Công dụng: Có tác dụng phát tán phong hàn, lý khí khoan hung; giải uất, hoá đờm, an thai, giải độc của cua cá. Cành không có tác dụng phát biểu, chỉ có tác dụng lý khí
A.Mô tả cây giới thiệu về cây tía tô
Tía tô là một loại cỏ mọc hằng năm, thân thẳng đứng có lông. Lá mọc đối, hình trứng, đầu nhọn, mép có răng cưa to; phiến lá dài 4-12cm rộng 2,5-10cm, màu tím hoặc xanh tím, trên có lông màu tím.
Tía tô là cây thảo sống quanh năm, có rễ củ trắng, có vị nồng cay, mọc hoang hoặc trồng nhiều nơi trong cả nước và châu Á. Cây ưa sáng và ẩm, thích hợp với đất thịt, đất phù sa. Tía tô ra hoa kết nhiều quả, sau khi quả già, cây tàn lụi, hạt giống phát tán ra xung quanh, đến mùa mưa ẩm năm sau mới nảy mầm. Cây được trồng bằng hạt.
Ngưòi ta phân biệt thứ tía tô có lá màu tím hung là Perilla ocymoides var. purpurascens và thứ tía tô có lá màu lục, chỉ có gân màu hung (Perilla ocymoides var..bicolor). Cuống lá ngắn 2-3cm. Hoa nhỏ, màu trắng hoặc tím nhạt, mọc thành từng chùm ở kẽ lá hay đầu cành, chùm dài 6-20cm.
Quả là hạch nhỏ, hình cầu, đường kính 1mm, màu nâu nhạt, có mạng.
B.Phân bố, thu hái và chế biến
Tía tô được trồng ở khắp nơi ở Việt Nam để lấy lá ăn làm gia vị và làm thuốc. Trồng bằng hạt, chọn ở những cây to khoẻ, không có sâu bệnh. Thời kỳ gieo hạt tốt nhất là sau lập xuân vào tháng 1-2 dương lịch. Mỗi hecta cần chừng 20-30kg hạt giống.
Tuỳ theo mục đích trồng lấy lá hay lấy hạt, cách thu hoạch có thay đổi: Tía tô gieo vào tháng 1-2 thì tháng 3-4 đã có thể hái lá lần thứ nhất. Lúc hái chỉ nên hái lá già, sau đó ít lâu (một tháng sau) lại có thể hái một lần nữa. Sau ls63n thứ nhất, cần chăm sóc bằng cách tưới nước tiểu pha thêm nước lã, hay dùng khô dầu giã nhỏ, bón vào gốc sau khi xới đất cho nhỏ. Thông thường một cây chỉ hái 2-3 lần lá. Nếu cây tía tô sau khi hái lá cứ để nguyên, thì đến đầu mùa thu, quả sẽ già và hái được, nhưng thường những cây tía tô đã hái lá rất ít hạt hay hạt nhỏ và kém cho nên sau khi hái hết lá, người ta chặt cây, lấy đất trồng cây khác. Cành chặt ra dùng làm thuốc với tên tô ngạnh.
Những cây để lấy hạt làm giống hay làm thuốc thì không hái lá. Cây tía tô để lấy hạt, sau khi hạt đã già, cắt cả cành có hạt mang về phơi hay sấy khô trong mát (tránh phơi nắng to, hay sấy ở nhiệt độ cao hoạt chất sẽ giảm), rũ lấy hạt, bỏ cành và tạp chất.
Tiêu thụ nhiều nhất là lá. Lá hái về, cũng phải phơi khô trong mát hay sấy nhẹ độ để giữ lấy hương vị.
C.Thành phần hoá học
Trong toàn cây tía tô có chứa 0,50% tinh dầu, trong tinh dầu, thành phần chủ yếu là perilla- andehyt C10H14O (55%), limonen (20-30%), CL- pinen và dihydrocumin C10H14O. Chất perilla andehyt có mùi thơm đặc biệt của tía tô, chất perilla andehyt antioxim ngọt gấp 2.000 lần đường, khó tan trong nước, đun nóng sẽ phân giải, có độc, cho nên không dùng làm chất điều vị được, nhưng có người dùng làm ngọt thuốc lá.
Chất màu trong lá tía tô là do este cùa chất xyanin clorit C27H31O16Cl. Ngoài các chất trên, trong tía tô còn chứa adenin C5H5N5 và acginin C6H14N4O2.
Trong hạt tía tô có 45-50% chất dầu lỏng, màu vàng, mùi và vị của dầu lanh (huilede lin), thuộc loại dầu khô, có chỉ số iôt vào loại cao nhất (206), chỉ số xà phòng 189,6 tỷ trọng 0,930.
Hằng năm Nhật Bản và Triều Tiên trước đây sản xuất tới 60.000 tấn dầu này để quét lên dù làm cho dù không thấm nước hoặc quét lên loại giấy không thấm nước.
D. Công dụng và liều dùng
Theo tài liệu cổ tía tô có vị cay, tính ôn, vào hai kinh -phế và tỳ. Có tác dụng phát tán phong hàn, lý khí khoan hung; giải uất, hoá đờm, an thai, giải độc của cua cá. Cành không có tác dụng phát biểu, chỉ có tác dụng lý khí. Dùng chữa ngoại cảm phong hàn, nôn mửa, động thai, ngộ độc cua cá.
Thông thường lá tía tô (tố diệp) có tác dụng là cho ra mồ hôi, chữa ho, giúp sự tiêu hoá, giảm đau, giải độc, chữa cảm mạo, còn có tác dụng chữa bị ngộ độc nôn mửa, đau bụng do ăn cua cá.
Cành tía tô (tử tô tử) có tác dụng chữa ho trừ đờm, hen suyễn, tê thấp.
Liều dùng hằng ngày: Lá và hạt ngày uống 10g, cành ngày uống 6-20g dưới dạng thuốc sắc.
Dầu hạt tía tô: Ở Ấn Độ, Trung Quốc và Nhật Bản dùng trong kỹ nghệ vẽ trên đồ sứ, thực phẩm.
E. Đơn thuốc có tía tô
Sâm tô ẩm: Chữa bệnh cảm mạo, sốt, nhức đầu, đau các khớp xương: Lá tía tô, nhân sâm, trần bì, chỉ xác, cát cánh, cam thảo, mộc hương, bán hạ, can khương, tiền hổ mỗi vị 2g, nước 600ml. sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày.
Tử tô giải độc thang: Chữa trúng độc đau bụng do ăn phải cua cá: Lá tía tô l0g, sinh khương 8g, sinh cam thảo 4g, nước 600ml. Sắc còn 200ml, chia 3 lần uống trong ngày, uống khi thuốc còn đang nóng.
Chữa sưng vú: Tía tô 10g sắc lấy nước uống, bã đắp vào vú.
Ăn phải cua hay cá mà trúng độc: Giã lá tía tô tươi vắt lấy nước hoặc sắc lá khô (10g khô) uống nóng.
Tác dụng chữa bệnh của cây tía tô
Trong Đông y tía tô vị cay, tính ôn, vào hai kinh phế và tỳ. Có nhiều tác dụng như phát tán phong hàn, giải uất, hóa đờm, lý khí khoang hun, giải độc chua cá, an thai.
Cành tía tô (tô ngạnh) chỉ có tác dụng lý khí, không có tác dụng phát biểu. Dùng để chữa nôn mửa, động thai, phong hàn, ngộ độc hải sản.
Lá tía tô (tô diệp) có tác dụng cho ra mồ hôi, giúp sự tiêu hóa, chữa ho, giải độc, giảm đau, chữa nôn mửa, đau bụng do ngộ độc ngoài ra còn chữa mạo cảm.
Hạt tía tô (tô tử) có chức năng chữa ho, tê thấp, hen suyễn, trừ đờm.
Liều dùng hàng ngày: Hạt và lá ngày uống khoảng 3 gam đến 10 gam, cành của tía tô thì ngày uống từ 6gam đến 20 gam sắc rồi để nguội uống.
Công Dụng Và Tác Dụng Chữa Bệnh Từ Cấy Tía Tô – Bài thuốc trị bệnh cụ thể từ cây tía tô
1. Sâm tô ẩm
Chỉ định: Chữa bệnh sốt, đau các khớp xương, cảm mạo, nhức đầu.
Thành phần: Lá tía tô, trần bì, chỉ xác, mộc hương, can khương, bán hạ, tiền hồ, cam thảo và cát cánh mỗi vị 2g.
Cách làm: Sắc với 600ml nước cho còn 200ml, chia uống 3 lần trong ngày lúc còn ấm. Khi nguội đun lại cho nóng.
2. Tử tô giải độc thang
Chỉ định: Chữa trúng độc, ngộ độc hải sản (cua, cá).
Thành phần: Lá tía tô 10g, sinh cam thảo 4g và sinh khương 8g.
Cách làm: Sắc với 600ml nước còn 200ml, chia uống 3 lần trong ngày lúc còn ấm. Khi nguội đun lại cho nóng.
3. Chữa sưng vú
Lấy tía tô 10g sắc uống, phần bã đắp vào vú.
4. Ăn phải hải sản trúng độc (cua cá)
Giã tươi vắt lấy nước, hoặc sắc lá khô khoảng 10g uống khi nước còn ấm.
5. Chữa bệnh Gout
Tía tô có chứa 4 chất có thể làm giảm hiệu quả Emzym xanhthine oxydase là nguyên nhân hình thành Acid uric gây ra gout, nhờ đó Acid uric được giữ ở mức phù hợp.
Ngoài ra chúng còn làm giảm đau gián mạch, ngăn chặn quá trình nhiễm khuẩn. Do đó các bệnh nhân mắc gout cảm thấy đỡ hơn rất nhiều.
Theo kinh nghiệm truyền tai, bệnh nhân gút có thể nhai nuốt sống lá tía tô để chặn mỗi khi cơn đau ập đến. Nếu uống nước lá này đều đặn theo dạng thuốc sắc thuốc sẽ giúp giản dần cơn đau.
Còn hàng ngày bổ sung tía tô trong các bữa ăn dưới dạng món rau sống là cách để phòng ngừa bệnh tái phát.
6. Chữa cảm mạo Công Dụng Và Tác Dụng Chữa Bệnh Từ Cấy Tía Tô
Có thể sử dụng 1 trong 3 cách sau:
Nấu cháo: Nấu cháo trắng gạo tẻ, thái chỉ lá tía tô vào trộn đều rồi ăn khi cháo còn nóng. Mục đích để ra mồ hôi giúp nhanh khỏi cảm.
Xông hoặc ngâm chân: Kết hợp lá, cành tía tô với các loại thảo dược xông hơi khác nấu thành nước.
Trùm khăn kín lên cả người và nước lá vừa nấu xong để xông cho ra mồ hôi, có thể dùng nước đó để ngâm chân. Nếu nước nấu sạch thì uống 1 bát trước hoặc sau xông.
Uống nước lá: Lấy 15-20g lá tía tô giã nát, chế với nước sôi, bỏ bã. Uống xong nằm đắp kín chăn. Áp dụng cho người già yếu và trẻ em.
7. Trị bệnh dạ dày
Glucosid và Tanin là thành phần trong lá tía tô có khả năng chống viêm, liền sẹo, làm se vết loét và giảm gia tăng acid trong dạ dày.
Các lương y chia sẻ nếu dùng ở dạng nước sắc sẽ giúp giảm đau, giảm lượng dịch vụ xuống mức ổn định, từ đó giúp bệnh nhân đau dạ dày được ăn và ngủ ngon hơn.
8. Trị mẩn ngứa, mề đay
Nguyên nhân chủ yếu gây ra mẩn ngứa mề đay là do côn trùng, ánh nắng mặt trời, tiếp xúc với nước lạnh, khí lạnh, dị ứng thực phẩm,…
Lúc này dùng lá tía tô giã nhỏ vắt nước cốt uống, xát chỗ bã vào vùng da bị nổi mẩn sẽ giúp giảm ngứa, trị mề đay hiệu quả.
Chú ý sau khi xát, đợi cho da khô cần bỏ hết bã, rửa hoặc tắm bằng nước ấm thật sạch và giữ kín gió.
9. Trị hen suyễn
Vào tháng 6/2000, một bài viết trên tạp chí Archives of Allergy and Immunology nói về cuộc nghiên cứu kéo dài tận 4 tuần chứng minh sự ảnh hưởng của dầu hạt tía tô tới bệnh hen suyễn.
Những ngày cuối cùng của tuần thứ 4, bệnh nhân dùng dầu tía tô đã tăng khả năng lưu thông khí và cải thiện được chức năng phổi.
Từ đó, các nhà khoa học kết luận rằng dầu hạt tía tô có tác dụng điều trị bệnh hen suyễn, nhờ cơ chế ngăn chặn sản xuất Leukotriene một chất chống viêm gây giảm chức năng hô hấp.
10. Khả năng chống dị ứng và chống viêm
Nhiều thí nghiệm đã chứng minh tía tô rất nhảy cảm trong việc chống viêm và dị ứng.
Nhờ có thành phần các chất gồm Acid Alpha-lineolic, Quercetin, Perilla, Acid Rosmarinic và Luteolin có khả năng ngăn chặn trực tiếp quá trình phóng thích Histamine từ các tế bảo, giảm Cytokine gây ra viêm và dị ứng.
11. Khả năng chống oxy hóa
Nhờ thành phần Aldehyde, là chất chống oxy hóa giúp ngăn chặn tổn thương gây ra bởi các gốc tự do.
12. Chống ngộ độc thực phẩm
Người dân Việt Nam có thói quen dùng tía tô như loại rau gia vị trong các bữa ăn. Đó là cách giúp tăng hương vị món ăn, đồng thời cũng giúp ngăn ngừa ngộ độc thức ăn hiệu quả.
13. Phòng chống bệnh tim
Dầu hạt tía tô có tác dụng ngăn ngừa nguy cơ huyết khối, bệnh mạch vành,.. từ đó giúp phòng chống các cơn đau tim và đột tử.
Mặt khác, thành phần Omega 3 trong dầu này là chất chống oxy hóa giúp giảm các cholesterol xấu (nguyên ngân gây xơ vữa động mạch).
14. Giúp thư giãn đầu óc
Ở một Trung tâm Y tế tại Đại học Maryland, các nghiên cứu cho thấy trong tía tô chứa Apigenin, Acid Caffeic và Roxmarinic có tác dụng phòng và điều trị bệnh trầm cảm.
Xông tinh dầu tía tô giúp hệ hô hấp hoạt động tốt hơn, từ đó làm hưng phấn tinh thần, làm tâm trạng tích cực hơn.
15. Hỗ trợ ăn kiêng
Dầu tía tô chứa Alpha-linolenat rất có lợi cho sức khỏe, giúp giảm Triglyceride và Cholesterol.
Một nghiên cứu nhỏ áp dụng trên vài người tình nguyện có sức khỏe bình thường, kết quả cho thấy việc tiêu thụ 5g bột lá tía tô liên tục 10 ngày đã làm giảm đáng kể lượng Peroxidation Lipid.
16. Trị bệnh viêm khớp dạng thấp
Tía tô có công dụng giảm đau khi tới kì kinh nguyệt, giảm nguy cơ và ngăn ngừa bệnh ung thư vú, điều trị một số bệnh tự miễn dịch như viêm khớp dạng thấp và Lupus.
Tác dụng làm đẹp của tía tô
Ngoài tác dụng chữa bệnh, tía tô còn có tác dụng trong làm đẹp. Uống nước tía tô hàng ngày có thể giúp sáng da một cách tự nhiên. Ngoài ra nó còn loại bỏ các tế bào chết trên da một cách hiệu quả.
Nếu bạn đang muốn tìm cách giảm cân theo cách tự nhiên thì uống tía tô có thể giúp bạn. Muốn giảm cân bạn phải uống nước tía tô thường xuyên kế hợp với chế độ sinh hoạt hợp lý.
Ngoài ra, bạn có thể tắm nước tía tô để làm đẹp da. Theo nghiên cứu tía tô chứa nhiều vitamin A, B, C và các chất dinh dưỡng khác. Những chất này giúp da trắng hồng và mịn màng. Hơn nữa, cách làm đẹp này lại rất tự nhiên mà không tốn kém.
Bạn cũng có thể dùng lá tía tô để chữa mụn thịt mụn cơm. Bạn chỉ cần chăm chỉ chấm nước lá tía tô lọc vào mụn hằng ngày. Mỗi tuần đều đặn 3-4 lần, bạn sẽ thu lại được kết quả bất ngờ.
Chú ý: Bài viết này chỉ nên tham khảo, không mang tính chất chẩn đoán và điều trị bệnh. Vì vậy khi áp dụng theo, bạn đọc hết sức cẩn trọng hoặc hỏi ý kiến bác sĩ trước.
